Wednesday, December 20, 2023

बीवी से कौन पंगा ले?😄😄

"जीवन मे कई बार कुछ क्षण ऐसे होते हैं, जिन कुछ क्षण में आप पूरा जीवन जी लेते हो," यह कहा है अमूल्य शुक्ला जी ने काव्यांजलि में ।
जैसे ,"सेंट ऑफ़ वीमेन " में एलपेचीनो ( अंधे के रोल में) जब एक  औरत के साथ डांस करता है
और ,"ज़ोरबा दा ग्रीक" नावल में वह प्रोफेसर अपनी समझदारी को एक तरफ छोड़कर डांस करता है तो वह जीवन को पूरा जी लेता है!"
 यह क्षण जो होते हैं इसमें हम पूरे जीवन की झलक देख लेते हैं तो हमने यह झलक एक बार नहीं , बहुत बार देखी जब गोयल सर हमारे घर ठहरे थे।

Jung Bahadur Goyal अपनी धर्मपत्नी के साथ  हमारे यँहा रूद्रपुर रहे। पंकज, Moon Sharma और मै...

हम सब की महफिल लगती। सारा दिन साहित्य, ध्यान, लेखकों, किताबों, जीवन के अलग अलग विष्यों पर गहन बातचीत होती। 

इसी दौरान गोयल सर और मैडम उत्तराखंड भी घूमें।

मुझे सबसे अच्छे compliment मिले ,
" जस, तेरा घर ओशो का आश्रम है।"

कुछ क्लिप मैनें कैमरे में कैद किए हैं, जो मेरे लिए अनमोल हैं। 
--------
हसी की एक बात
"पत्नी से झगड़ा कौन करें?"😀😀
#rajneeshjass

ਫਿਲਮਾਂ ਚ ਹਿੰਸਾ

"ਤੈਅ ਕਰੋ ਕਿਸ ਔਰ ਹੋ ਤੁਮ , ਤੈਅ ਕਰੋ ਕਿਸ ਔਰ ਹੋ
ਆਦਮੀ ਕੇ ਪਕਸ਼ ਮੇਂ ਹੋ ਜਾਂ ਕਿ ਆਦਮਖੋਰ ਹੋ?"
ਬੱਲੀ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ ਦਾ ਸ਼ੇ'ਰ ਹੈ (ਇਹ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਕਵੀ ਨੇ)

ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਜਰੂਰਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਹਿੰਸਾ, ਇਹ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਦਿਸ਼ਾ ਵਹੀਨ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਨੇ।
 ਐਂਟੀ ਹੀਰੋ ਹੀ ਹੀਰੋ ਬਣ ਗਏ ਨੇ,  ਖਲਨਾਇਕ ਹੀ ਨਾਇਕ ਬਣ ਗਏ ਨੇ। 
ਪਹਿਲਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਸਨ ਕਿ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੁਨੇਹਾ ਵੀ ਹੋਵੇ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਪੈਰਲਲ ਸਿਨੇਮਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੋਵਿੰਦ ਨਹਿਲਾਨੀ ਵਰਗੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਓਮ ਪੁਰੀ, ਨਸੀਰੁਦੀਨ ਸ਼ਾਹ, ਸਮਿਤਾ ਪਾਟਿਲ ਵਰਗੇ ਐਕਟਰ ਜੋ ਕਿ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀਆਂ ਸੱਮਸਿਆਵਾਂ  ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਹੁਣ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਹੀ ਮੁੱਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਪੈਸੇ ਕਮਾ ਸਕਣ।  ਇਸ ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਉੱਤੇ ਕੀ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਬੱਚੇ ਕਿੰਨੇ ਹਿੰਸਾਤਮਕ ਹੋ ਰਹੇ ਨੇ, ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਤਾਲੁਕਾਤ ਨਹੀਂ।
 ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਪੜੀ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਯਾਦ ਆ ਗਈ ਕਿ  ਜਦ ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਜੀ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਏ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਲਗਭਗ 1870 ਦੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤੇ 1970 ਵਿੱਚ ਅੰਬਾਨੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ।ਉਹ ਛਾਲ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਕੇ ਟਾਟਾ  ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਪੈਸਾ ਕਮਾ ਰਹੇ ਨੇ, ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ?
ਰਤਨ ਟਾਟਾ ਨੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ , ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ "ਅਸੀਂ ਐਂਟਰਪਰੇਨਰ ਹਾਂ ਉਹ ਇੰਡਸਟ੍ਰੀਅਲਿਸਟ ਨੇ। ਅਸੀਂ ਉਹ ਸਮਾਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਜਿਸ ਦੀ ਕਿ ਉਪਭੋਗਤਾ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਵੇ ਤੇ ਜਿਹਦੇ ਨਾਲ ਉਹਦਾ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਪਰ ਇੰਡਸਟਰੀਅਲਿਸਟ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੋਫਿਟ ਦੇ ਨਾਲ। ਤਾਂ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੈਸਾ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਕਮਾ ਰਹੇ ਨੇ ਪਰ ਉਹ ਟਾਟਾ ਵਾਂਗ ਐਂਟਰਪਰੇਨਰ ਨਹੀਂ।"
 ਫਿਲਮਾਂ ਦਾ ਮਿਆਰ ਦਿਨ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਥੱਲੇ ਹੀ ਡਿੱਗਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ| ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਕੁ ਐਕਟਰਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਕੀ ਸਭ ਪੈਸਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਤੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਨੇ।
 ਬਾਕੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੋਂ ਦੁਖਾਂਤ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਅਤੇ ਐਕਟਰ ਭਗਵਾਨ ਵਾਂਗ ਪੂਜੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਉਹ ਲੋਕ ਜਿਨਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ( ਮਿਸਾਇਲ ਮੈਨ) ,  ਵਿਸ਼ਵੇਸ਼ਵਰ ਦੱਤ ਸਕਲਾਨੀ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਟ੍ ਰੀਮੈਨ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸਨੇ 10 ਲੱਖ ਬੂਟੇ ਲਾਏ)
ਇਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਕੁਝ ਨਹੀਂ।
 ਹੁਣ ਸੈਮ ਬਹਾਦਰ ਨਾਮ ਦੀ ਫਿਲਮ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੀ ਬੇਟੀ ਮੇਘਾ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਨੇ ਬਣਾਈ ਹੈ, ਇਹ ਇਹ ਇੱਕ ਅਸਲ ਕਰੈਕਟਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਹੀ  ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਆਈ ਹੈ ਐਨੀਮਲ।
ਮੈਂ ਵੇਖੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਪਰ ਉਹਦੇ ਟਰੇਲਰ ਤੋਂ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਉਹਦੇ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀ ਜਿਆਦਾ ਹਿੰਸਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁੱਛੋ ਨਾ।
 ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਫਿਲਮਾਂ ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਹੀ ਦਿਖਾਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਨੇ। 
ਅਸੀਂ ਜਦ ਬਚਪਨ ਚ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਘਰ ਕਾਮਰੇਡੀ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਰਿਹਾ ਬਾਪੂ ਨੇ ਦੋ ਆਂਖੇ 12 ਹਾਥ, ਚਿੱਤਰ ਲੇਖਾ , ਮਦਰ ਇੰਡੀਆ ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦਿਖਾਈਆਂ । ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਆਈ ਸੀ ,"ਪ੍ਰਤੀਘਾਤ" ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਔਰਤ ਨਾਲ ਦੁਰਾਚਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਗੰਡਾਸੀ ਨਾਲ ਉਹ ਬੰਦੇ ਦਾ ਸਿਰ ਲਾਹ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।  ਇਹ ਇੱਕ ਬਦਲਾ ਸੀ।
ਪਰ ਇਹ ਐਨੀਮਲ ਨਾਮ ਦੀ ਫਿਲਮ ਜੋ ਹੈ ਇਹ ਕਰੋੜਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਸ਼ਾਵਹੀਣ ਮੁੰਡਾ, ਬਸ ਲਡ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। 
ਸਾਡੀ ਵਿਹਲੀ ਮਢੀਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੁੱਦਾ ਮਿਲ ਗਿਆ, ਅਰਜੁਨ ਵੈਲੀ ਦਾ।
ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਹੁਣ ਬਾਕੀ ਸੱਮਸਿਆਵਾਂ ਤਾਂ ਹੁਣ ਹੱਲ ਹੋ ਗਈਆਂ ਨੇ, ਜਿਵੇਂ ਨਸ਼ਾ, ਬੇਰੋਜ਼ਗਾਰੀ, ਅਬਾਦੀ, ਪਲਾਇਨ ਆਦਿ ਦੀਆਂ।
 ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ  ਜੇ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਵੇਖਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵੇਖੋ ਉਸਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜੀ ਕਿਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਗੀਤ ਸੁਣ ਰਹੀ ਹੈ?
ਹੁਣ ਸਤਿੰਦਰ ਸਰਤਾਜ ਵੀ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਵਾਲੇ ਗੀਤ ਵੀ ਗਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ।  ਜਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਸਤਿੰਦਰ ਸਰਤਾਜ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਕੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਜਿੰਨੇ ਲਾਈਕ ਮਿਲਣ,  ਜਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਉਹ ਉਨਾ ਪੈਸਾ ਕਮਾਵੇ ਜਿੰਨੇ ਬਾਕੀ ਕਮਾ ਰਹੇ ਨੇ....ਪਰ ਸਤਿੰਦਰ ਸਰਤਾਜ ਦੇ ਗੀਤ ਸੁਣ ਕੇ ਰੂਹ ਨੂੰ ਸਕੂਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਇੰਝ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਮਾਂ ਬੱਚੇ ਦਾ ਸਿਰ ਪਲੋਸ ਰਹੀ ਹੋਵੇ।

ਹੁਣ ਇਹ ਅਸੀਂ ਤੈਅ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਸਕੂਨ?
-------
ਰਜਨੀਸ਼ ਜੱਸ

माया और मन जीते जगजीत

मेरा एक दोस्त है नवतेज उसे ऑस्ट्रेलिया गए हुए लगभग 25 साल हो गए है। जब भी उसने अपने दिल की बातें करनी होती है तो मुझे फोन मिला लेता है।
कल उसका फोन आया।
 उसने बताया एक बार वो, उसके पिता और तीन गुरुद्वारे के पाठी कहीं जा रहे थे। उसके मन में एक सवाल आया कि, "मन जीते जग जीत"  का क्या मतलब है? क्योंकि वह कहता था कभी उसकी मन धार्मिक होता है तो वह भगवान के बारे में सोचने लगता है,पर  जब वह माया में लिप्त हो जाता है तो संसार में पैसा कमाने भाग जाता है।
 मतलब उसका मन हमेशा द्वंद में रहता है।  तो गुरुद्वारे के पाठी ने उसे एक कहानी सुनाई।
 उन्होंने कहा, एक ट्रेन कहीं जा रही थी जो यात्रियों से भरी हुई थी, एक यात्री का स्टेशन आया उसके पास बहुत सारा सामान था। जब वह ट्रेन से उतरा तो उसका एक बैग वहां रह गया उसमें लगभग एक लाख ₹ थे। पर उसके साथ बैठे वाले आदमी ने देखा कि उसका बैग रह गया है तो वह तुरंत भाग कर उसके पीछे गया और उसको वह बैग लौटा दिया। दूसरा आदमी सोच रहा था कि अगर यह आदमी बैग रख लेता और ट्रेन चल जाती तोयह  अमीर हो सकता था। बैग लेकर उसने शुक्रिया किया और ट्रेन चल दी।
तीन चार स्टेशन के बाद वह भी उतर गया जिसने बैग लौटाया था। वह  घर जाने से पहले एक आलू खरीदने एक दुकान पर गया। उसने वहां से आलू लिए पर जब दुकानदार का ध्यान इधर-उधर हुआ तो उसने एक आलू उठाकर अपनी जेब में रख लिया।

तो पाठी ने कहा यह होता है मन ऐसा ही है वो कई बार लाखों रू ठुकरा देता है पर कई बार वही मन एक आलू की चोरी भी कर लेता है।
तो मन को जीतना बहुत बड़ी बात है।
 मुझे निदा फाज़ली जी का एक शे'र याद आ गया
"मन बैरागी तन अनुरागी कदम कदम दुश्वारी है
जीवन जीना सहल न जानो बहुत बड़ी फनकारी है" 

नवतेज बताने लगा कि जब वह भारत में रहता था तो तब एक बार हमसे मिलने हमारे घर पर आया। मैं और मेरे पिता गुरबख्श जस बैठे थे। तो उसे कुछ बातचीत होनी शुरू हुई। वह कॉमरेडी सोच का था। पिताजी भी पहले कामरेड थे फिर धीरे-धीरे वह ओशो को पढ़ने लग गए। मैंने भी  ओशो को पढ़ा तो पिताजी का बहुत विरोध किया पर जब मैंने देखा ओशो सही है तो मैं भी ओशो को पढ़ने लगा।
 नवतेज बोला,"  तुम और तुम्हारे पिता यह कह रहे थे कि अगर किसी कुदरत ने आदमी को बनाया है तो कहीं ना कहीं, किसी  मायने में वह आदमी से तो ही बड़ी है।"
 पर नवतेज का कामरेडी दिमाग का रहा था अगर कहीं भगवान है तो उसे साबित करके दिखाओ।

 पर समय के साथ उसमें बहुत बदलाव आया है उसने जीवन के बहुत सारे उतार-चढ़ाव देखे हैं। उसके पास पहले बहुत सारी कार थी जो टैक्सी चलती थी। अब वह कोई अपना काम करता है।
 उसने यही सवाल मुझसे भी किया," मन जीते जग जीत क्या होता है?"
 मैंने कहा ," यार मन को जीतना तो एक बहुत बड़ी साधना है।"
उसने कहा," हां, यह सही है पर मन तो कहीं ना कहीं फिर भटक जाता है।"
 मैंने कहा,"  तूने बिल्कुल सही कहा, पर यह अगर तू इस चीज़ को भी सोच रहा था कि आदमी भटक जाता है यह तेरी यात्रा का पहला कदम है। नहीं तो मैंने देखा है लोग बूढ़े हो जाते हैं पर उनकी यात्रा शुरू ही नहीं हो पाती, वह जीवन की व्यर्थता को समझ नहीं पाते। 
जैसे कि मेरे गुरु रूबी बडियाल हमेशा कहते हैं,"रजनीश , लोगों की दाढ़ी सफेद हो जाती है पर रहते वह काके ही हैं।"
मतलब कि उनका दिमाग हमेशा बच्चों जैसा ही रहता है कोई मैच्योरिटी नहीं आ पाती।
 अब मैं जो लिख रहा हूं यह भी माया है, आप जो पढ़ रहे हो यह भी माया है।
हमारे ग्रंथो में दर्ज है
 "माया ममता मोहिनी
जिस बिन दंता जाग खाया"
इसका मतलब है," माया एक ऐसी शै है जिसका कोई दाँत नहीं पर फिर भी वह सारे जगत को खा रही है"

 "अक्खी वेख ना रज्जीयां बहु रंग तमाशे
उस्तति निंदा कन्न रोवन ते हासे
 सादी जीभु ना रज्जीयां कर भोग विलासे
नक ना रज्जा वासु लै दुर्गंध सुबासे
 रज ना कोई कोई जीविया  कूड़े भरवासे
 पीर मुरीदा पीरहरि सच्ची रहरासे"

इसमें भाई गुरदास कहते हैं,
 "आंखें देख देख कर थकती नहीं चाहे वो जितनी मर्जी रंग तमाशा देख ले,
कान कभी थकते नहीं चाहे कितनी ही प्रशंसा और निंदा सुन ले,
 जीभ कभी थकती नहीं वह चाहे कितने ही भोग विलास कर ले,
 नाक भी कभी थकता नहीं चाहे  जितनी  मर्ज़ी दुर्गंध या सुगंध सूंघ ले,
इस संसार में कोई भी जी भरकर नहीं जी पाया है चाहे वह जितना कूड़ा कबाड़ा देख ले, पर फिर भी उसकी और जीने की , भोगने की तमन्ना बनी रहती है
पर जो सिक्ख है वह हमेशा सहज रहता है और वो अपने गुरु के प्रति श्रद्धा, अनुग्रह के भाव से भरा रहता है"
 

 मैनें कहा," माया को साथ तो तभी छूटता है जब कुदरत चाहती है या कोई अच्छा गुरु हमारे बाजू पकड़ लेता है तो हम इस  इस संसार की माया के बंधन से छूट जाते हैं।
 फिर मिलूंगा एक नये किस्से के साथ।
आपका अपना 
रजनीश जस
रूद्रपुर, उत्तराखंड 
निवासी पुरहीरां
 होशियारपुर, पंजाब

ਚਿਰਾਗ ਜੈਨ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ

ਚਿਰਾਗ ਜੈਨ ਇਕ ਸੁਲਝਿਆ ਹੋਇਆ ਕਵਿ ਹੈ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਕੀਤੇ ਵੱਡਾ ਹੈ।  ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜੋ ਮੈਂ ਓਹਨਾ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਗੀਤ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਹਰ ਵੱਡੇ ਕਵਿ ਨਾਲ ਮੰਚ ਸਾਂਝਾ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਨੇ। ਮੇਰੇ ਮਨਪਸੰਦ ਕਵਿ ਗੋਪਾਲਦਾਸ ਨੀਰਜ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਇਹਨਾਂ ਦਾ। 
ਇਸ ਪੇਜ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਸਾਰੇ ਦਿੱਗਜ ਹਿੰਦੀ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਾਂਭਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਰੁਦਰਪੁਰ ਵੀ ਉਹ ਅਰੁਣ ਜੈਮਿਨੀ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਆਏ ਸੀ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਲਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲੈਕੇ ਆਏ ਸਨ। 

ਜਦ ਇਹ ਗੀਤ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਦਿਲ ਚ ਉਤਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਧਨੰਵਾਦ ਵੀ ਕੀਤਾ।
( चिराग़ जैन जी के गीत का पंजाबी अनुवाद किया है मैनें)
---------

ਜਿਸਦੀ ਛਾਂ ਵਿਚ ਵਿਹੜੇ ਨੇ ਆਪਣਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਣਾਇਆ 
ਜਦ ਉਸਤੇ ਪਤਝੜ ਆਈ ਤਾਂ ਘਰ ਉਸ ਨਾਲ ਨਾਰਾਜ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ 
ਜਿਸਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਘਰ ਦਾ ਹਰ ਕੋਨਾ ਮਹਕਿਆ 
ਉਸਦੇ ਸੁੱਕੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਝਿੜਕਣਾ ਇੱਕ ਰਿਵਾਜ ਰਿਹਾ ਹੈ
ਜਦ ਉਸ ਤੇ ਪਤਝੜ ਆਇਆ ਤਦ ਘਰ ਓਹਨਾ ਤੋਂ ਨਰਾਜ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ 

ਜਿਸ ਨਦੀ ਕਦੇ ਜੀਵਨ ਦਿੱਤਾ ਬਰਸਾਤਾਂ ਚ ਚੁੱਭੇਗੀ 
ਬਾਰਿਸ਼ ਦਾ ਮੌਸਮ ਬੀਤਿਆ ਤਾਂ ਛਤਰੀ ਸਾਨੂੰ ਬੋਝ ਲੱਗੇਗੀ 
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣਿਆਂ ਬਿਨ ਜੀਵਨ ਪਾਉਣਾ ਇਕ ਪਲ ਵੀ ਦੁੱਭਰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ 
ਜਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਤਦ ਉਹਨਾ ਤੋਂ ਡਰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ 
ਰੁੱਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅੱਖ ਬਦਲਣਾ ਸਭ ਦਾ ਸਹਿਜ ਮਿਜਾਜ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ 
ਜਦ ਉਸ ਤੇ ਪਤਝੜ ਆਇਆ ਤਦ ਘਰ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਨਰਾਜ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ 

ਪਿਆਸ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਭੁੱਲੇ, ਭੁੱਖ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਰੋਟੀ ਭੁੱਲੇ 
ਮਨ ਦਾ ਬਚਪਨ ਬੀਤ ਗਿਆ ਤਾਂ ਬੇਅਰਥ ਲੱਗੇ ਸਾਉਣ ਦੇ ਝੂਲੇ 
ਬਚਪਨ ਦੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਖੇਲ ਖਿਲੌਣੇ , ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਦਿਲ ਦਾ ਨਜ਼ਰਾਨਾ 
ਫਿਰ ਘਰ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ, ਫਿਰ ਬਿਨਾ ਦੁੱਖ ਸਹੇ ਮਰ ਜਾਣਾ 
ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਉਸਦੀ ਉੱਨੀ ਦੇਰ ਲਿਹਾਜ ਕਰਨਾ
ਜਦ ਉਸ ਤੇ ਪਤਝੜ ਆਇਆ ਤਦ ਘਰ ਉਸ  ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ 

ਮਨ ਦੇ ਛੋਟੇ ਝੋਲੇ ਵਿਚ ਸਭ ਕੁਝ ਢੋਣਾ ਨਾਮੁਮਕਿਨ ਹੈ 
ਯਾਦਾਂ ਦੀ ਡੋਰੀ ਵਿਚ ਸਭ ਦਾ ਨਾਮ ਪਿਰੋਣਾ ਨਾਮੁਮਕਿਨ ਹੈ 
ਜਿਸਦੇ ਜਿੰਨੇ ਸਾਹ ਮਹਿਕੇ ਉਸ ਨਾਲ ਉੱਨੀ ਪ੍ਰੀਤ ਰਹੀ ਹੈ 
ਰਾਤ ਅੰਧੇਰੀ ਸੇਵਰ ਉਜਾਲਾ ਇਹ ਜੱਗ ਦੀ ਰੀਤ ਰਹੀ ਹੈ 
ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੰਜਾਮ ਕਿਸੇ ਦਾ ਕਦ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ 
ਜਦ ਉਸ ਤੇ ਪਤਝੜ ਆਇਆ ਤਦ ਘਰ ਉਸ  ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ 
--------
©ਚਿਰਾਗ਼ ਜੈਨ

ਪੰਜਾਬੀ ਰੁਪਾਂਤਰ ਰਜਨੀਸ਼ ਜੱਸ

जिसकी छाया में आँगन ने अपना हर त्योहार मनाया 
जब उस पर पतझर आया तो घर उससे नाराज़ रहा है
जिसके फूलों की ख़ुश्बू ने घर का हर कोना महकाया
उसके सूखे पत्तों पर झल्लाना एक रिवाज़ रहा है

जिस नदिया ने जीवन सींचा, वो बरसातों में अखरेगी
बारिश का मौसम बीता तो, छतरी हमको बोझ लगेगी
जिन अपनों के बिन जी पाना इक पल भी दूभर लगता है
जब वे अपने मर जाते हैं, तब उनसे ही डर लगता है
ऋतुओं के संग आँख बदलना, सबका सहज मिजाज़ रहा है
जब उस पर पतझर आया तो घर उससे नाराज़ रहा है

प्यास न हो तो पानी भूले, भूख न हो तो रोटी भूले
मन से बचपन बीत गया तो, व्यर्थ लगे सावन के झूले
बचपन में कुछ खेल-खिलौने, यौवन में दिल का नज़राना
फिर घर भर की ज़िम्मेदारी, फिर बिन कष्ट सहे मर जाना
जितनी देर ज़रूरत जिसकी, उतनी देर लिहाज रहा है
जब उस पर पतझर आया तो, घर उससे नाराज़ रहा है

मन के छोटे से झोले में सब कुछ ढोना नामुम्किन है
यादों की डोरी में सबके नाम पिरोना नामुम्किन है
जिससे जितनी साँसें महकी, उससे उतनी प्रीत रही है
रात अंधेरा, भोर उजाला, ये ही जग की रीत रही है
जैसा है अंजाम किसी का कब वैसा आगाज़ रहा है
जब उस पर पतझर आया तो घर उससे नाराज़ रहा है

© चिराग़ जैन

कुछ यादें गाँंव की

#कुछ_यादें_गांव_की_1
#some_memories_of_village_1
14.12.2017

अपना गाँव सभी को प्यारा होता है, ऐसे ही मुझे भी है, पुरहीरां, होशियारपुर,  पंजाब। गांव में रमेश हलवाई की दुकान, यँहा पर महफिल लगती रहती थी, जब वंहा रहते थे। अब तो मुद्दत हो गई गांव छोड़े हुए। 
रमेश की दुकान का गजरेला (गाजर का हलवा), बेसन के लड्डू,  बर्फी,,, हर मिठाई लाजवाब। 
 रमेश की हाजिर जवाबी,  शज़िंदादिली सभी का मन मोह लेती।  एक बार एक लड़का जो बहुत पतला सा था, वँहा कुछ लेने आया।  रमेश बोला, "ये हैं मेरे देश के नौजवान, ये बस गिनती में नौ हैं,  "जवानी "तो इन पर आई नहीं।" 😂😂
एक बार एक आदमी अपनी मूँछ को ताव दे रहा था। दूसरा आदमी बोला,  वाह क्या मूँछ। तो रमेश कंहा चुप रहता, बोला, "लो जी दोनों तरफ चाहे दो नींबू टिका लो।"😁😁
कोई भी पोलीथीन में दूध या दही लेने आए तो उसे टोक देना,  समझाना। कहना,  जाओ, सामने ही तो घर है, कोई बर्तन लाओ।
 
इस बार गाँव गया। रुद्रपुर से लगभग 16 घंटे बाद बस के, सफर से जागा हुआ था।  सुबह गांव पहुँचा था।  भूख बहुत लगी थी। घर ताला लगा हुआ था  चाबी नहीं थी,  तो रमेश की दुकान पर गया।  हलांकि वो अब चाय नहीं बनाता, पर मेरे लिए बनाई। साथ में ब्रैड खिलाई। फिर मैंने पैसे पूछे तो,  उसने मुस्कुराते हुए मना कर दिया।  मेरा दिल भी गदगद हो उठा। 
सारे दोस्त रोटी के सिलसिले में बाहर बस गए हैं,  बिट्टू कनाडा,  रिंकू इटली, बिंदा इटली। अब गाँव जाना कम होता है ।
तो लोग हमसे ही पूछ लेते हैं, "आप कंहा से? तो दिल में टीस सी उठती है।  मैं मुस्कुरा देता हूँ, आँख भर आती है कि अपने ही गाँव में पराए हो गए हैं।

अपनी ही एक कविता याद कर लेता हूँ

बहुत मुश्किल होता है
अपना गाँव छोड़ देना
बहुत मुश्किल होता है
अपनों को तड़पता छोड़ देना
पर जाना पड़ता है
अपनी पहचान बनाने के लिए 
पैसा कमाने के लिए 
माँ का इलाज करवाना है
बहन की शादी करवानी है
कोठे की कच्ची छत्त पक्की करवानी है
बापू को सर्दी में शाल दिलवानी है
ऐसी बहुत सी ज़रूरतें हैं
जो गाँव से शहर लेकर आती हैं
पर यह कैसी सड़क है दोस्त 
जो गाँव से शहर तो आती है
पर शहर से गाँव नहीं जाती है,
हाँ ,शहर से गाँव नहीं जाती है

#rajneesh_jass
Hoshiarpur 
Punjab
14.12.2017

ਚਿਰਾਗ ਜੈਨ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ

ਚਿਰਾਗ ਜੈਨ ਇਕ ਸੁਲਝਿਆ ਹੋਇਆ ਕਵਿ ਹੈ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਕੀਤੇ ਵੱਡਾ ਹੈ।  ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜੋ ਮੈਂ ਓਹਨਾ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਗੀਤ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਹਰ ਵੱਡੇ ਕਵਿ ਨਾਲ ਮੰਚ ਸਾਂਝਾ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਨੇ। ਮੇਰੇ ਮਨਪਸੰਦ ਕਵਿ ਗੋਪਾਲਦਾਸ ਨੀਰਜ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਇਹਨਾਂ ਦਾ। 
ਇਸ ਪੇਜ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਸਾਰੇ ਦਿੱਗਜ ਹਿੰਦੀ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਾਂਭਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਰੁਦਰਪੁਰ ਵੀ ਉਹ ਅਰੁਣ ਜੈਮਿਨੀ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਆਏ ਸੀ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਲਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲੈਕੇ ਆਏ ਸਨ। 

ਜਦ ਇਹ ਗੀਤ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਦਿਲ ਚ ਉਤਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਧਨੰਵਾਦ ਵੀ ਕੀਤਾ।
( चिराग़ जैन जी के गीत का पंजाबी अनुवाद किया है मैनें)
---------

ਜਿਸਦੀ ਛਾਂ ਵਿਚ ਵਿਹੜੇ ਨੇ ਆਪਣਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਣਾਇਆ 
ਜਦ ਉਸਤੇ ਪਤਝੜ ਆਈ ਤਾਂ ਘਰ ਉਸ ਨਾਲ ਨਾਰਾਜ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ 
ਜਿਸਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਘਰ ਦਾ ਹਰ ਕੋਨਾ ਮਹਕਿਆ 
ਉਸਦੇ ਸੁੱਕੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਝਿੜਕਣਾ ਇੱਕ ਰਿਵਾਜ ਰਿਹਾ ਹੈ
ਜਦ ਉਸ ਤੇ ਪਤਝੜ ਆਇਆ ਤਦ ਘਰ ਓਹਨਾ ਤੋਂ ਨਰਾਜ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ 

ਜਿਸ ਨਦੀ ਕਦੇ ਜੀਵਨ ਦਿੱਤਾ ਬਰਸਾਤਾਂ ਚ ਚੁੱਭੇਗੀ 
ਬਾਰਿਸ਼ ਦਾ ਮੌਸਮ ਬੀਤਿਆ ਤਾਂ ਛਤਰੀ ਸਾਨੂੰ ਬੋਝ ਲੱਗੇਗੀ 
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣਿਆਂ ਬਿਨ ਜੀਵਨ ਪਾਉਣਾ ਇਕ ਪਲ ਵੀ ਦੁੱਭਰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ 
ਜਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਤਦ ਉਹਨਾ ਤੋਂ ਡਰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ 
ਰੁੱਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅੱਖ ਬਦਲਣਾ ਸਭ ਦਾ ਸਹਿਜ ਮਿਜਾਜ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ 
ਜਦ ਉਸ ਤੇ ਪਤਝੜ ਆਇਆ ਤਦ ਘਰ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਨਰਾਜ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ 

ਪਿਆਸ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਭੁੱਲੇ, ਭੁੱਖ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਰੋਟੀ ਭੁੱਲੇ 
ਮਨ ਦਾ ਬਚਪਨ ਬੀਤ ਗਿਆ ਤਾਂ ਬੇਅਰਥ ਲੱਗੇ ਸਾਉਣ ਦੇ ਝੂਲੇ 
ਬਚਪਨ ਦੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਖੇਲ ਖਿਲੌਣੇ , ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਦਿਲ ਦਾ ਨਜ਼ਰਾਨਾ 
ਫਿਰ ਘਰ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ, ਫਿਰ ਬਿਨਾ ਦੁੱਖ ਸਹੇ ਮਰ ਜਾਣਾ 
ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਉਸਦੀ ਉੱਨੀ ਦੇਰ ਲਿਹਾਜ ਕਰਨਾ
ਜਦ ਉਸ ਤੇ ਪਤਝੜ ਆਇਆ ਤਦ ਘਰ ਉਸ  ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ 

ਮਨ ਦੇ ਛੋਟੇ ਝੋਲੇ ਵਿਚ ਸਭ ਕੁਝ ਢੋਣਾ ਨਾਮੁਮਕਿਨ ਹੈ 
ਯਾਦਾਂ ਦੀ ਡੋਰੀ ਵਿਚ ਸਭ ਦਾ ਨਾਮ ਪਿਰੋਣਾ ਨਾਮੁਮਕਿਨ ਹੈ 
ਜਿਸਦੇ ਜਿੰਨੇ ਸਾਹ ਮਹਿਕੇ ਉਸ ਨਾਲ ਉੱਨੀ ਪ੍ਰੀਤ ਰਹੀ ਹੈ 
ਰਾਤ ਅੰਧੇਰੀ ਸੇਵਰ ਉਜਾਲਾ ਇਹ ਜੱਗ ਦੀ ਰੀਤ ਰਹੀ ਹੈ 
ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੰਜਾਮ ਕਿਸੇ ਦਾ ਕਦ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ 
ਜਦ ਉਸ ਤੇ ਪਤਝੜ ਆਇਆ ਤਦ ਘਰ ਉਸ  ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ 
--------
©ਚਿਰਾਗ਼ ਜੈਨ

ਪੰਜਾਬੀ ਰੁਪਾਂਤਰ ਰਜਨੀਸ਼ ਜੱਸ

जिसकी छाया में आँगन ने अपना हर त्योहार मनाया 
जब उस पर पतझर आया तो घर उससे नाराज़ रहा है
जिसके फूलों की ख़ुश्बू ने घर का हर कोना महकाया
उसके सूखे पत्तों पर झल्लाना एक रिवाज़ रहा है

जिस नदिया ने जीवन सींचा, वो बरसातों में अखरेगी
बारिश का मौसम बीता तो, छतरी हमको बोझ लगेगी
जिन अपनों के बिन जी पाना इक पल भी दूभर लगता है
जब वे अपने मर जाते हैं, तब उनसे ही डर लगता है
ऋतुओं के संग आँख बदलना, सबका सहज मिजाज़ रहा है
जब उस पर पतझर आया तो घर उससे नाराज़ रहा है

प्यास न हो तो पानी भूले, भूख न हो तो रोटी भूले
मन से बचपन बीत गया तो, व्यर्थ लगे सावन के झूले
बचपन में कुछ खेल-खिलौने, यौवन में दिल का नज़राना
फिर घर भर की ज़िम्मेदारी, फिर बिन कष्ट सहे मर जाना
जितनी देर ज़रूरत जिसकी, उतनी देर लिहाज रहा है
जब उस पर पतझर आया तो, घर उससे नाराज़ रहा है

मन के छोटे से झोले में सब कुछ ढोना नामुम्किन है
यादों की डोरी में सबके नाम पिरोना नामुम्किन है
जिससे जितनी साँसें महकी, उससे उतनी प्रीत रही है
रात अंधेरा, भोर उजाला, ये ही जग की रीत रही है
जैसा है अंजाम किसी का कब वैसा आगाज़ रहा है
जब उस पर पतझर आया तो घर उससे नाराज़ रहा है

© चिराग़ जैन

ਮੇਰਾ ਝੋਲਾ

ਹਮ ਕਹਾਂ ਸ਼ਰੀਕ ਹੋਤੇ ਹੈ ਦੁਨੀਆ ਕੀ ਜੰਗ ਮੇਂ
ਵੋ ਅਪਣੇ ਰੰਗ ਮੇ ਹੈ, ਹਮ ਅਪਣੇ ਰੰਗ ਮੇ
# ਕਵੀ ਨਾਮਾਲੂਮ

ਮੇਰੇ ਝੋਲੇ ਵਿੱਚ ਹਰ ਵੇਲੇ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਖਾਣ ਨੂੰ। ਇਹ ਆਦਤ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪਾਠੀ ਤੋਂ ਸਿੱਖੀ।  ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਛੇਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਏ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੈ,"ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜਹਾਰਾ ਜਹੂਰ"। ਉਹ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਦੋ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਬਾਹਰ ਖੇਤਾਂ ਚ ਹੈ। 
ਇਹ ਗੱਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਹੈ ਜਦ ਅਸੀਂ ਨਿੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ।  ਉਸ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਪਾਠੀ ਜਦੋਂ ਵੀ ਪਿੰਡ ਆਉਣਾ ਤਾਂ ਉਹਦੇ ਝੋਲੇ ਵਿੱਚ ਪਤਾਸੇ ਹੋਣੇ।
ਜੇ ਰਾਹ ਚ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪਾਠੀ ਨੇ ਮਿਲ ਜਾਣਾ ਤਾਂ ਉਸ ਕੋਲ ਹੱਥ ਅੱਡ ਕੇ ਖਲੋ ਜਾਣਾ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਝੋਲੇ ਚੋਂ ਪਤਾਸੇ ਕੱਢਣੇ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਦੇਣੇ, ਅਸੀਂ ਪਤਾਸੇ ਖਾ ਲੈਣੇ।
 ਅਸੀਂ ਮੰਦਰ ਵੀ ਤਾਂ ਜਾਣਾ ਕਿ ਉਥੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਮਿਲਦਾ।
ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਬਣੇ ਸ਼ਾਹ ਚਲੇ ਜਾਣਾ। ਉਹ ਪੀਰਾਂ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਸੀ, ਉੱਥੇ ਵੀ ਪੀਲੇ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਦੇਗ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਮਿਲਦਾ ਸੀ।
ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੋਂ  ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਖਾਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ
 ਉਹ ਉੱਥੇ  ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ।
 ਹੁਣ ਵੱਡੇ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਆ ਗਏ ਹਾਂ। ਪਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ  ਏਦਾਂ ਕੋਈ ਆਉਂਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਆ ਵੀ ਜਾਵੇ  ਤਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਹਿਦਾਇਤ ਹੁੰਦੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਕੁਝ ਖਾਣ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ  ਕਿਉਕਿਂ ਉਹ ਨਸ਼ਾ ਖਿਲਾ ਕੇ ਬੱਚੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਚ ਆ ਕੇ ਅਸੀਂ ਵੱਡੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਦਾ ਲੈ ਲਈਆਂ ਪਰ ਆਪਣੀ ਮਾਸੂਮੀਅਤ ਗਵਾ ਬੈਠੇ ਹਾਂ।
 ਮੈਂ " ਅਹਾ ਜਿੰਦਗੀ" ਮੈਗਜੀਨ ਚ ਪੜਿਆ ਸੀ  ਕਿ," ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ  ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਲਝਨ ਭਰੀ ਹੈ!"
 ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਬੰਦੇ ਦਾ ਮਨ, ਉਹ ਬੱਚਾ ਹੋਣਾ ਲੋਚਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਪੰਜਾਬ ਵਾਲੇ ਘਰ ਤੋਂ 600 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ। 
ਮੇਰੇ ਝੋਲੇ ਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੋਤਲ ਤੇ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਖਾਣ ਨੂੰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। 
 ਅਕਸਰ ਜਦੋਂ ਕਿਤੇ ਵੀ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਕੰਪਨੀ ਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆਂਦੇ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ," ਜੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇਗਾ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਰਜਨੀਸ਼ ਦੀ ਬੋਤਲ ਚ ਪਾਣੀ ਜਰੂਰ ਹੋਵੇਗਾ।"
ਮੈਂ ਜਦ ਫੈਕਟਰੀ ਨਿਕਲਦਾ ਹਾਂ ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਾਣੀ ਚ ਬੋਤਲ ਚ ਪਾਣੀ ਜਰੂਰ ਭਰਦਾ ਹਾਂ। ਮੁੰਡੇ  ਮਜ਼ਾਕੀਆ ਲਹਿਜੇ ਚ ਪੁੱਛਦੇ," ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਫੈਕਟਰੀ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹੋ,  ਕੀ ਘਰ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ"
 ਪਰ ਮੈਂ ਕਹਿੰਦਾ," ਨਹੀਂ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਪਿਆਸਾ ਬੰਦਾ ਮਿਲ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਭਰਕੇ ਚੱਲਦਾ ਹਾਂ। ਬੈਗ ਵਿੱਚ ਇਸ ਲਈ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਖਾਣ ਨੂੰ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਕੋਈ ਭੁੱਖਾ ਮਿਲ ਜਾਏ।"

 ਜਦੋਂ ਬੈਗ ਚੁੱਕਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦਾ ਉਹ ਪਾਠੀ ਯਾਦ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਦਾ ਚਿਹਰਾ ਤਾਂ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਪਰ ਉਹਦੀ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਇਹ ਦਾਤ ਜਰੂਰ ਯਾਦ ਹੈ।
ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਜਿਮ ਕੋਰਬੇਟ,ਰਾਮ ਨਗਰ ਤੋਂ ਕਾਰ ਚ ਵਾਪਸ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਘਰਵਾਲੀ ਨਾਲ ਸੀ ਤੇ ਬੇਟਾ ਪਿਛਲੀ ਸੀਟ ਤੇ ਸੁੱਤਾ ਸੀ।  ਇੱਕ ਬੰਦੇ ਤੋਂ ਮੈਂ ਰਾਹ ਪੁੱਛਿਆ ।
ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ," ਮੈਂ ਵੀ ਇੱਧਰ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਕਾਰ ਚ ਲਿਫਟ ਦੇ ਦਿਓਗੇ?"
 ਮੈਂ ਕਿਹਾ," ਜੀ ਬੈਠ ਜਾਓ "
ਉਹ ਪਿਛਲੀ ਸੀਟ ਤੇ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਬੈਠੇ ਆ ਤੇ ਉਸਨੇ ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕੀਤੀ," ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਅਣਜਾਣ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਕਾਰ ਚ ਨਹੀਂ ਬਿਠਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।"
 ਮੈਂ ਕਿਹਾ," ਤੁਸੀਂ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹੋ ਪਰ ਜੇ ਬੰਦਾ, ਬੰਦੇ ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਨਾ ਕਰੇ ਤੇ ਕੀ ਕਰੇ? ਫਿਰ ਸੰਸਾਰ ਕਿਵੇਂ ਚੱਲੇਗਾ?"
 ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡਾ ਔਰਾ ਠੀਕ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਿਠਾ ਲਿਆ।
 ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਬੁੱਧ ਦੇ ਭਿਕਸ਼ੂ ਦੀ ਕਥਾ ਸੁਣਾਈ। 

ਇੱਕ ਬਾਰ ਬੁੱਧ ਦੇ ਭਿਕਸ਼ੂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਇਕ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਕਿਤੇ ਪਾਣੀ ਡਿੱਗ ਪਈ ਹੈ। ਉਹਨੇ ਉਹਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾਲ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਨੇ ਡੰਗ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਉਹਦੇ ਹੱਥੋਂ ਛੁੱਟ ਗਈ ਤੇ ਫਿਰ ਪਾਣੀ ਚ ਡਿੱਗ ਗਈ।  ਉਸਨੇ ਫਿਰ ਉਹਨੂੰ ਚੱਕਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਫਿਰ ਦੁਬਾਰਾ ਡੰਗ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। 
ਕੋਲ ਖੜਾ ਦੂਜਾ ਭਿਕਸ਼ੂ  ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ," ਤੂੰ ਇਹ ਕੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈੰ?"
ਤਾਂ ਪਹਿਲੇ ਭਿਕਸ਼ੂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ," ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਆਪਣਾ ਕਰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਡੰਗ ਮਾਰਨ ਦਾ ਤੇ  ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਕਰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਬਚਾਉਣ ਦਾ।"

 ਸੋ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਹੈ ਉਹ ਵੰਡੋ, ਮੁਸਕਾਨ ਵੰਡੋ, ਹਾਸੇ ਵੰਡੋ ਕਿਸੇ ਦਾ ਸਿਰ ਦਰਦ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹਦਾ ਸਿਰ ਘੁੱਟ ਦਿਓ।
ਇਹ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਈ ਵਾਰ ਕੋਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਧੋਖਾ ਵੀ ਦੇ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਵੰਡਦੇ ਰਹੋ। ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ, ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਜੋ ਵੰਡ ਦਿਓਗੇ, ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਕਈ ਗੁਣਾ ਕਰਕੇ ਵਾਪਸ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਕਦੇ ਧੋਖਾ ਨਹੀਂ ਖਾਧਾ, ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਧੋਖੇ ਖਾਏ, ਪਰ  ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਵੰਡਣ ਦੀ ਆਦਤ ਮਾਲਕ ਨੇ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਹੈ।
 ਕਬੀਰ ਦੀ ਗੱਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖੋ
ਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ," ਕੋਈ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਭਾਵੇਂ ਬੁਰਾ ਕਰ ਜਾਏ, ਧੋਖਾ ਦੇ ਜਾਏ ਪਰ ਦੇ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਬੁਰਾ ਨਾ ਕਰਾਂ, ਨਾ ਕਦੇ ਧੋਖਾ ਦੇਵਾਂ।"

ਫਿਰ ਮਿਲਾਂਗਾ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਿੱਸਾ ਲੈ ਕੇ।
ਆਪਦਾ ਆਪਣਾ,
ਰਜਨੀਸ਼ ਜੱਸ
ਰੁਦਰਪੁਰ, ਉਤਰਾਖੰਡ
ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀ ਪੁਰਹੀਰਾਂ,
ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਪੰਜਾਬ