Sunday, July 31, 2022

डिप्रेशन से मुक्ति

डिप्रेशन एक अलग किस्म की बीमारी है, बाकी बीमारियां  दिखाई देती है, पर यह दिखाई नहीं देती। आम बीमारियों का इलाज होता है पर डिप्रेशन भी एक ऐसी बीमारी है जिसका इलाज भी संभव है। 
डिप्रेशन जो कि दिखाई नहीं देता पर जिसके साथ घटित हो रहा होता है उसको लगता है मैं दुनिया में बिल्कुल अकेला हूं। इसीलिए दोस्तों का होना बहुत जरूरी है।

मैं कई बार डिप्रेशन में गया हूं । एक  बार महीने का आखिरी  दिन था तो मैंने लिखकर लगा कि जैसे महीने का आखिरी दिन है वैसे  ही मेरी ज़िन्दगी का भी आज आखिरी दिन है। पर मैंने अपने दोस्तों से बात की थी।

 कई बार यह बीमारियां मां बाप से विरासत में मिल जाती हैं, कई बार अकेलापन  ज्यादा होता है, कई बार हम वह पढ़ाई कर रहे होते हैं या उस प्रोफेशन में काम कर रहे होते हैं जिसमें हमारा दिल नहीं लग रहा होता.... इसके और भी बहुत सारे कारण है।
 बीमारी के बारे में तो काफी बातें हो गई तो मैं इसका इलाज के बारे में बात कर कर रहा हूं। मैं जब भी डिप्रेशन में गया मैंने एक काम पक्का किया मैं कोई ना कोई किताब पढ़ता रहा। पहली बार में मैंने ओशो के एस धम्मो सनंतानो ( महात्मा बुद्ध के शलोक की व्याख्या),  फिर एक ओंकार सतिनाम, गुरू नानक देव जी की जपुजी साहब की व्याखया),  हरमन हैस्स का नावल सिद्धार्थ,  रांडा बर्न की किताब  रहस्य। 
पर मैं अकेला नहीं बैठा ,संगीत सुना, होम्योपैथी की दवाइयां ली, दोस्तों से बात की, योगा प्राणायाम करता रहा ।

एक बार तो मैं इतना ज्यादा निराश हुआ मुझे लगा कि ज़िन्दगी में आगे सिर्फ काली दीवार है उसके आगे कुछ भी नहीं है। मैं  अपने ही जीवन को खत्म कर लूं क्योंकि  जीवन जीने लायक कुछ है ही नहीं।
 मुझे आज भी याद है मैं बाबा बिसाखा सिंह चैरिटेबल  हॉस्पिटल , रुद्रपुर गया। हॉस्पिटल बंद होने का समय हो चुका था। मैं उनके टेबल पर सिर रख कर रो पड़ा। डाक्टर साहब मुस्कुराए और उन्हें मुझे कहा कोई बात नहीं बेटा जल्दी ठीक हो जाएगा।
 फिर भी उन्होंने मुझे एक दवाई दी जिससे कि मैं कुछ दिनों में राहत महसूस हो गई। मुझे लगता था मैं नौकरी नहीं कर पाऊंगा, पर मेरी पत्नी ने मेरा बहुत साथ दिया। उसने किसी भी रिश्तेदार के साथ यह बात नहीं की। उसने कहा तुमसे अगर नौकरी नहीं होती तो मत करो, कोई दिक्कत नहीं हम लोग किसी भी तरीके से अपना गुजारा कर लेंगे पर तुम अपने जीवन के साथ कुछ गलत काम मत करना।
 मेरा यही मानना है कि किताबें, संगीत ,दोस्तों का होना, प्राणायाम , यह चीजें हमें विरासत में अपने बच्चों को देनी चाहिए। जैसा कि आजकल वह मोबाइल और टीवी और गैजेट के जरिए दूसरी दुनिया से ढूंढने की कोशिश तो करते हैं पर अपना दुख कहने के लिए उनके पास कोई अच्छा दोस्त नहीं है। हमें उन्हें हार को स्वीकार करने की भावना  विकसित करनी चाहिए। 
हार जीत, सुख दुख... यह सब जीवन के अटूट हिस्से हैं, किसी एक हिस्से से हम नहीं जी सकते।

# रजनीश जस, 
रूद्रपुर,  उत्तराखंड 

Monday, July 4, 2022

ਕਿਤਾਬਾਂ, ਆਡਿਓ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ

  
ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਅਖਬਾਰ ਚ ਅੈਤਵਾਰ ਕਾਰਟੂਨ 
ਆਉਂਦਾ ਸੀ , ਸ਼ਾਇਦ ਰਮਨ ਨਾਂ ਤੋਂ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਜੋ ਪ੍ਰਾਣ ਹੋਰੀੰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸੀ। 
ਉਸ ਚ ਆਇਆ ਕਿ ਰਮਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਿਨੰ ਮਿਲ ਗਿਆ, ਜੋ ਉਸਦੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗਾ।  
ਰਮਨ ਬੈਠਾ ਰਹਿੰਦਾ, ਜਿਨੰ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ, ਪੈਸੇ ਕਮਾ ਰਿਹਾ,  ਰੋਟੀ ਬਣਾ ਰਿਹਾ। 
ਰਮਨ ਬੈਠਾ ਦਿਨ ਵਿਹਲਾ ਰਹਿੰਦਾ। 
ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੱਕੜੀ ਨੇ ਉਸਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਦੁਆਲੇ ਜਾਲਾ ਬੁਣ ਲਿਆ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਵਿਹਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।
ਇਹ ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਸੰਸਾਰ ਸਿਰਜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਹ ਅਜਿਹੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਬਿਨਾਂ ਦਰਖਤਾਂ ਤੋਂ ਮਨੁਖੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਨਾ। 

ਇਹ ਜੋ ਆਡੀਓ ਕਿਤਾਬਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ,  ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਜੋ ਪਡ਼ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ ਚ ਸਾਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਖਰੀਦ ਕੇ ਹੀ ਪਡ਼ਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਨੇ, ਤਾਂ ਜੋ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗੇ ਉਸਦੀ ਕਿਤਾਬ ਕਿੰਨੀ ਵਿਕੀ, ਕੀ ਕਮੀਂ ਹੈ, ਕੀ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ?  
ਜੋ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ,ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ?  ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਜੀ ਦੀ ਉਹ ਨਜ਼ਮ ਸੁਣਲੈਣਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ....
"ਬੰਦ ਅਲਮਾਰੀਓਂ ਮੇਂ ਸੇ ਝਾਂਕਤੀ ਕਿਤਾਬੇਂ
ਅਬ ਇਨਹੇਂ ਨੀਂਦ ਮੇਂ 
ਚਲਨੇ ਕੀ ਆਦਤ ਸੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ"


ਮੈਂ ਪਰਸੋਂ ਸੁਣ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਨੋਕੀਆ ਦਾ ਸੀਈਓ ਕਹਿੰਦਾ, 2030 ਤੱਕ ਇਹ ਮੋਬਾਇਲ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਣਾ।  ਬੰਦੇ ਚ ਹੀ ਸ਼ਾਇਦ ਚਿੱਪ ਲਾ ਦੇਣਗੇ।  
ਹਿਊਮਨ ਮੋਬਾਈਲ,  ਅੱਧਾ ਤਾਂ ਬੰਦਾ ਇਸਦਾ ਆਦਿ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।  
ਇਹ ਜੋ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ।  ਇਹ ਸਾਡਾ ਇੱਕ ਮਸ਼ੀਨ ਵਾਂਗ ਉਪਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਨੰਬਰ ਹਾਂ, ਡਾਟਾ ਹਾਂ। 

ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਦੇਸ਼ਵਾਹਕ  (ਕਾਸਿਦ) ਸੀ, ਜੋ ਚਿੱਠੀ ਲੈ ਉ ਕੇ ਜਾਂਦੇ,  ਕਬੂਤਰ ਵੀ ਚਿੱਠੀ ਪੁਚਾ ਦਿੰਦਾ ਸੀ।  ਫਿਰ
ਤਰੱਕੀ ਹੋਈ।  ਲੈਂਡਲਾਈਨ ਫੋਨ,  ਫਿਰ ਪੇਜਰ,  ਫਿਰ ਮੋਬਾਈਲ,  ਫਿਰ ਬਲਿਊ ਟੁੱਥ...  ਹੁਣ ਇਹ ਬੰਦੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਚਿੱਪ ਲਾ ਦੇਣਗੇ। 
ਜੋ ਨਾ ਲਵਾਊਂ,  ਉਸਨੂ ਐਲਡਸ ਹਕਸਲੇ ਦੇ ਨਾਵਲ,  ਨਵਾਂ ਤਕੜਾ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪਾਤਰ ਵਾਂਗ ਗੋਲੀ ਮਾਰਕੇ ਮਾਰ ਦੇਣਗੇ। ( ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਇਹ ਨਾਵਲ ਨਹੀਂ ਪੜਿਆ ਤਾਂ ਜਰੂਰ ਪਡ਼ਨਾ ਚਾਹੀਦਾ,  ਇਸੇ  ਕੈਟੇਗਰੀ ਚ ਦੂਜਾ ਨਾਵਲ ਹੈ ਰੇ ਬ੍ਰਰੈਡਬਰੀ ਦਾ ,ਫਾਰਨਹੀਟ 456 )

ਭੱਵਿਖ ਚ ਮਸ਼ੀਨ ਸਾਡੀ ਨੌਕਰ ਬਣਕੇ ਰਹੇ ਤਾਂ ਸਹੀ,  ਜੇ ਇਹ ਆਦਮੀ ਦੀ ਮਾਲਕ ਬਣ ਗਈ ਤਾਂ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਭਾਵਨਾ ਰਹਿਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। 
ਹੁਣੇ ਹੁਣੇ ਜਸਬੀਰ ਬੇਗਮਪੁਰੀ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਹੋਈ,  ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਇੱਕ ਬੰਦਾ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਨਾਲ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਬੰਦਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਡ਼ਦਾ। ਫਿਰ ਕਿਤੇ ਉਸਨੂੰ ਨੀਂਦ ਆਉਣੀ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ। 
ਉਹ ਬੇਗਮਪੁਰੀ ਹੋਰਾਂ ਕੋਲ ਆਇਆ ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦੱਸੀ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ । 
ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਇਸਦਾ ਬਹੁਤ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾਇਆ  ਪਰ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। ਬੇਗਮਪੁਰੀ ਹੋਰਾਂ ਉਸਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪਡ਼ਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੇ ਜਾਦੂ ਕੀਤਾ,  ਉਸਨੂੰ ਨੀਂਦ ਆਉਣ ਲੱਗ 
ਪਈ। 
ਇਸ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੱਮਸਿਆ ਜੋ ਆ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ ਨੀਂਦ ਦਾ ਨਾ ਆਉਣਾ। 


ਇੱਕ ਮਿੱਤਰ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਮਸੈਂਜਰ ਚ ਸੁਨੇਹਾ ਘੱਲਿਆ,  ਤੁਹਾਡੀ ਕਿਤਾਬਾਂ  ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਹੈ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਲਿਖਦੇ ਹੋ ਕਿਤਾਬਾਂ  ਬਾਰੇ? 
ਮੈਂ ਜੁਆਬ ਦਿੱਤਾ, ਨਹੀਂ, ਮੇਰੀ ਕੋਈ ਦੁਕਾਨ ਨਹੀਂ। ਬਸ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪਡ਼ਨ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਹੈ, ਇਹ ਕਿਤਾਬਾਂ ਮੇਰੇ ਲ ਈ ਸਾਹ ਨੇ, ਮੇਰੀਆਂ ਦੋਸਤ, ਮਾਸ਼ੂਕ, ਮਾਂ, ਭੈਣ, ਪਿਉ, ਪਤਨੀ, ਬੱਚੇ ਸਭ ਨੇ। ਇਹ ਕਿਤਾਬਾਂ  ਹੀ ਜਿਨਾਂ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਜਿਉਂਦਾ ਹਾਂ। ਬੁੱਧ ਦੀ ਪ੍ਰਵਚਨ ਮਾਲਾ ਏਸ ਧੰਮੋ ਸਨੰਤਨੋ (ਓਸ਼ੋ), ਰਾਂਡਾ ਬਰਨ ਦੀ ਦ ਸਿਕ੍ਰੇਟ, ਸਿਧਾਰਥ ਨਾਵਲ, ੧ਓਂਕਾਰ ਸਤਿਨਾਮ ਆਦਿ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਕੱਢੀ। "


ਸੋ ਜੋ ਸਮਾਜ ਅਸੀਂ ਸਿਰਜ ਰਹੇ ਹਾਂ,  ਉਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਹੁਤ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ, ਅਸੀਂ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਭਵਿੱਖ ਬਾਰੇ? 
 ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਮਾਲਕ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਉਸਦੇ ਮਾਲਕ? 
ਇਹ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪਡ਼ਨਾ, ਦਰਖਤ ਲਾਉਣੇ , ਪੈਦਲ ਤੁਰਨਾ, ਸਾਇਕਲ ਚਲਾਉਣਾ,  ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸ਼ੌਕ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਣਾ।
ਜੋ ਅਸੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਉਹੀ ਬਣੀਏ,  ਨਾ ਕਿ ਕੁਝ ਹੋਰ ਬਣਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਚ ਇਹ ਜੀਵਨ ਅਞਾਈਂ ਜਾਣ ਦਈਏ।

ਫਿਰ ਮਿਲਾਂਗਾ ਇਕ ਹੋਰ ਕਿੱਸਾ ਲੈਕੇ। 
ਆਪਦਾ ਆਪਣਾ 
ਰਜਨੀਸ਼ ਜੱਸ 
ਰੁਦਰਪੁਰ, ਉੱਤਰਾਖੰਡ 
ਨਿਵਾਸੀ ਪੁਰਹੀਰਾਂ
 ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ 
ਪੰਜਾਬ 
04.07.2022
#books_i_have_loved

ਕਿਤਾਬਾਂ, ਆਡਿਓ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ

  
ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਅਖਬਾਰ ਚ ਅੈਤਵਾਰ ਕਾਰਟੂਨ 
ਆਉਂਦਾ ਸੀ , ਸ਼ਾਇਦ ਰਮਨ ਨਾਂ ਤੋਂ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਜੋ ਪ੍ਰਾਣ ਹੋਰੀੰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸੀ। 
ਉਸ ਚ ਆਇਆ ਕਿ ਰਮਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਿਨੰ ਮਿਲ ਗਿਆ, ਜੋ ਉਸਦੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗਾ।  
ਰਮਨ ਬੈਠਾ ਰਹਿੰਦਾ, ਜਿਨੰ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ, ਪੈਸੇ ਕਮਾ ਰਿਹਾ,  ਰੋਟੀ ਬਣਾ ਰਿਹਾ। 
ਰਮਨ ਬੈਠਾ ਦਿਨ ਵਿਹਲਾ ਰਹਿੰਦਾ। 
ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੱਕੜੀ ਨੇ ਉਸਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਦੁਆਲੇ ਜਾਲਾ ਬੁਣ ਲਿਆ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਵਿਹਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।
ਇਹ ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਸੰਸਾਰ ਸਿਰਜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਹ ਅਜਿਹੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਬਿਨਾਂ ਦਰਖਤਾਂ ਤੋਂ ਮਨੁਖੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਨਾ। 

ਇਹ ਜੋ ਆਡੀਓ ਕਿਤਾਬਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ,  ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਜੋ ਪਡ਼ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ ਚ ਸਾਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਖਰੀਦ ਕੇ ਹੀ ਪਡ਼ਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਨੇ, ਤਾਂ ਜੋ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗੇ ਉਸਦੀ ਕਿਤਾਬ ਕਿੰਨੀ ਵਿਕੀ, ਕੀ ਕਮੀਂ ਹੈ, ਕੀ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ?  
ਜੋ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ,ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ?  ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਜੀ ਦੀ ਉਹ ਨਜ਼ਮ ਸੁਣਲੈਣਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ....
"ਬੰਦ ਅਲਮਾਰੀਓਂ ਮੇਂ ਸੇ ਝਾਂਕਤੀ ਕਿਤਾਬੇਂ
ਅਬ ਇਨਹੇਂ ਨੀਂਦ ਮੇਂ 
ਚਲਨੇ ਕੀ ਆਦਤ ਸੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ"


ਮੈਂ ਪਰਸੋਂ ਸੁਣ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਨੋਕੀਆ ਦਾ ਸੀਈਓ ਕਹਿੰਦਾ, 2030 ਤੱਕ ਇਹ ਮੋਬਾਇਲ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਣਾ।  ਬੰਦੇ ਚ ਹੀ ਸ਼ਾਇਦ ਚਿੱਪ ਲਾ ਦੇਣਗੇ।  
ਹਿਊਮਨ ਮੋਬਾਈਲ,  ਅੱਧਾ ਤਾਂ ਬੰਦਾ ਇਸਦਾ ਆਦਿ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।  
ਇਹ ਜੋ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ।  ਇਹ ਸਾਡਾ ਇੱਕ ਮਸ਼ੀਨ ਵਾਂਗ ਉਪਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਨੰਬਰ ਹਾਂ, ਡਾਟਾ ਹਾਂ। 

ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਦੇਸ਼ਵਾਹਕ  (ਕਾਸਿਦ) ਸੀ, ਜੋ ਚਿੱਠੀ ਲੈ ਉ ਕੇ ਜਾਂਦੇ,  ਕਬੂਤਰ ਵੀ ਚਿੱਠੀ ਪੁਚਾ ਦਿੰਦਾ ਸੀ।  ਫਿਰ
ਤਰੱਕੀ ਹੋਈ।  ਲੈਂਡਲਾਈਨ ਫੋਨ,  ਫਿਰ ਪੇਜਰ,  ਫਿਰ ਮੋਬਾਈਲ,  ਫਿਰ ਬਲਿਊ ਟੁੱਥ...  ਹੁਣ ਇਹ ਬੰਦੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਚਿੱਪ ਲਾ ਦੇਣਗੇ। 
ਜੋ ਨਾ ਲਵਾਊਂ,  ਉਸਨੂ ਐਲਡਸ ਹਕਸਲੇ ਦੇ ਨਾਵਲ,  ਨਵਾਂ ਤਕੜਾ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪਾਤਰ ਵਾਂਗ ਗੋਲੀ ਮਾਰਕੇ ਮਾਰ ਦੇਣਗੇ। ( ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਇਹ ਨਾਵਲ ਨਹੀਂ ਪੜਿਆ ਤਾਂ ਜਰੂਰ ਪਡ਼ਨਾ ਚਾਹੀਦਾ,  ਇਸੇ  ਕੈਟੇਗਰੀ ਚ ਦੂਜਾ ਨਾਵਲ ਹੈ ਰੇ ਬ੍ਰਰੈਡਬਰੀ ਦਾ ,ਫਾਰਨਹੀਟ 456 )

ਭੱਵਿਖ ਚ ਮਸ਼ੀਨ ਸਾਡੀ ਨੌਕਰ ਬਣਕੇ ਰਹੇ ਤਾਂ ਸਹੀ,  ਜੇ ਇਹ ਆਦਮੀ ਦੀ ਮਾਲਕ ਬਣ ਗਈ ਤਾਂ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਭਾਵਨਾ ਰਹਿਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। 
ਹੁਣੇ ਹੁਣੇ ਜਸਬੀਰ ਬੇਗਮਪੁਰੀ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਹੋਈ,  ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਇੱਕ ਬੰਦਾ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਨਾਲ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਬੰਦਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਡ਼ਦਾ। ਫਿਰ ਕਿਤੇ ਉਸਨੂੰ ਨੀਂਦ ਆਉਣੀ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ। 
ਉਹ ਬੇਗਮਪੁਰੀ ਹੋਰਾਂ ਕੋਲ ਆਇਆ ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦੱਸੀ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ । 
ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਇਸਦਾ ਬਹੁਤ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾਇਆ  ਪਰ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। ਬੇਗਮਪੁਰੀ ਹੋਰਾਂ ਉਸਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪਡ਼ਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੇ ਜਾਦੂ ਕੀਤਾ,  ਉਸਨੂੰ ਨੀਂਦ ਆਉਣ ਲੱਗ 
ਪਈ। 
ਇਸ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੱਮਸਿਆ ਜੋ ਆ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ ਨੀਂਦ ਦਾ ਨਾ ਆਉਣਾ। 


ਇੱਕ ਮਿੱਤਰ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਮਸੈਂਜਰ ਚ ਸੁਨੇਹਾ ਘੱਲਿਆ,  ਤੁਹਾਡੀ ਕਿਤਾਬਾਂ  ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਹੈ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਲਿਖਦੇ ਹੋ ਕਿਤਾਬਾਂ  ਬਾਰੇ? 
ਮੈਂ ਜੁਆਬ ਦਿੱਤਾ, ਨਹੀਂ, ਮੇਰੀ ਕੋਈ ਦੁਕਾਨ ਨਹੀਂ। ਬਸ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪਡ਼ਨ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਹੈ, ਇਹ ਕਿਤਾਬਾਂ ਮੇਰੇ ਲ ਈ ਸਾਹ ਨੇ, ਮੇਰੀਆਂ ਦੋਸਤ, ਮਾਸ਼ੂਕ, ਮਾਂ, ਭੈਣ, ਪਿਉ, ਪਤਨੀ, ਬੱਚੇ ਸਭ ਨੇ। ਇਹ ਕਿਤਾਬਾਂ  ਹੀ ਜਿਨਾਂ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਜਿਉਂਦਾ ਹਾਂ। ਬੁੱਧ ਦੀ ਪ੍ਰਵਚਨ ਮਾਲਾ ਏਸ ਧੰਮੋ ਸਨੰਤਨੋ (ਓਸ਼ੋ), ਰਾਂਡਾ ਬਰਨ ਦੀ ਦ ਸਿਕ੍ਰੇਟ, ਸਿਧਾਰਥ ਨਾਵਲ, ੧ਓਂਕਾਰ ਸਤਿਨਾਮ ਆਦਿ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਕੱਢੀ। "


ਸੋ ਜੋ ਸਮਾਜ ਅਸੀਂ ਸਿਰਜ ਰਹੇ ਹਾਂ,  ਉਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਹੁਤ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ, ਅਸੀਂ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਭਵਿੱਖ ਬਾਰੇ? 
 ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਮਾਲਕ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਉਸਦੇ ਮਾਲਕ? 
ਇਹ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪਡ਼ਨਾ, ਦਰਖਤ ਲਾਉਣੇ , ਪੈਦਲ ਤੁਰਨਾ, ਸਾਇਕਲ ਚਲਾਉਣਾ,  ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸ਼ੌਕ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਣਾ।
ਜੋ ਅਸੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਉਹੀ ਬਣੀਏ,  ਨਾ ਕਿ ਕੁਝ ਹੋਰ ਬਣਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਚ ਇਹ ਜੀਵਨ ਅਞਾਈਂ ਜਾਣ ਦਈਏ।

ਫਿਰ ਮਿਲਾਂਗਾ ਇਕ ਹੋਰ ਕਿੱਸਾ ਲੈਕੇ। 
ਆਪਦਾ ਆਪਣਾ 
ਰਜਨੀਸ਼ ਜੱਸ 
ਰੁਦਰਪੁਰ, ਉੱਤਰਾਖੰਡ 
ਨਿਵਾਸੀ ਪੁਰਹੀਰਾਂ
 ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ 
ਪੰਜਾਬ 
04.07.2022
#books_i_have_loved